Χάσμα Γενεών

Αυτόχθονες και Μετανάστες του Ψηφιακού Κόσμου. Μπερδευτήκατε;

Ήμουν ακόμη πρώτη δημοτικού όταν ήρθα σε επαφή για πρώτη φορά με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Οι γονείς μου, μου φαίνονταν τότε σα μικροί θεοί που μπορούσαν να γράφουν πάνω σε μια μαύρη οθόνη και να την κάνουν να δουλεύει. Ένιωθα ότι κάτι πραγματικά μαγικό συνέβαινε εκείνη τη στιγμή. Οι συμμαθητές μου, μου ζητούσαν να τους περιγράψω πώς μοιάζει ένα ποντίκι ή ένα πληκτρολόγιο και ακόμα και όταν τους το ζωγράφιζα έδειχναν να μην καταλαβαίνουν και πολλά. Όμως τα χρόνια πέρασαν και πλέον δεν έχω την ίδια άποψη. Μάλλον τα πράγματα έχουν αντιστραφεί με ένα περίεργο τρόπο. Είναι φορές που οι γονείς μου με ρωτάν απορημένοι πώς βρήκα το ένα ή το άλλο στο διαδίκτυο. Και είναι άλλες φορές που κατηγορούν τις νέες τεχνολογίες (internet, facebook, παιχνίδια) δείχνοντας να μην καταλαβαίνουν. Για τους συνομήλικους μου πια δεν το συζητώ, αφού κανείς από αυτούς δεν μπορεί να φανταστεί τη ζωή του πλέον χωρίς κινητό τηλέφωνο. Τι έγινε, τι συνέβη; Μήπως το χάσμα των γενεών δεν είναι μόνο ηλικιακό στις μέρες μας;

«Παραδοσιακό» χάσμα γενεών

Η αντίθεση ανάμεσα στους νέους και στους παλαιούς είναι φυσική και υπήρχε πάντοτε από καταβολής κόσμου. Είναι η έμφυτη τάση των παλαιότερων να κατηγορούν τους νέους για ασέβεια, ασυδοσία και απρέπεια. Κατηγορούν την εκρηκτική επαναστατικότητά τους, αδυνατούν να καταλάβουν τα ενδιαφέροντα και τις καλλιτεχνικές προτιμήσεις τους, και τους χαρακτηρίζουν συνήθως ως ανεύθυνους, αδιάφορους και επιπόλαιους. Από την άλλη πλευρά, οι νέοι κατηγορούν τους μεγαλύτερους για υποκρισία, πιστεύοντας ότι είναι υπεύθυνοι για το χάος, τη σύγχυση και τον παραλογισμό των ημερών μας. Πιστεύουν ότι οι παλαιότεροι είναι ανίκανοι να κατανοήσουν τα προβλήματά τους, το άγχος και την αβεβαιότητα που νιώθουν για το μέλλον.

Ψηφιακό χάσμα γενεών

Η ανάπτυξη της τεχνολογίας έρχεται να προσθέσει ακόμα ένα πρόβλημα στη σχέση μεταξύ των γενεών. Πόσες φορές έχω ακούσει γονείς να παραπονιούνται λέγοντας -με απεγνωσμένο ύφος- ότι το παιδί τους δεν διαβάζει γιατί κάθεται με τις ώρες στο facebook ή παίζει βιντεοπαιχνίδια. Και από την άλλη, πόσο περίεργα νιώθουν όταν τους έχεις κατεβάσει το επόμενο επεισόδιο από την αγαπημένη τους τούρκικη σειρά ή όταν τους έχεις φτιάξει για παράδειγμα το website για την επιχείρησή τους; Από την άλλη πλευρά, οι νέοι αντιδρούν γιατί οι μεγαλύτεροι δεν μπορούν να καταλάβουν ότι η ενασχόληση με τους υπολογιστές είναι για εκείνους κάτι σοβαρό και εποικοδομητικό.

Βέβαια, θα έλεγε κανείς ότι ενίοτε τους αρέσει αυτό το «χάσμα» που έχει δημιουργηθεί, αφού μπορούν να χρησιμοποιούν ένα δικό τους κώδικα για να επικοινωνήσουν με τους συνομήλικούς τους, να ψυχαγωγηθούν, να ενημερωθούν και να κάνουν ένα σωρό πράγματα χωρίς την αυστηρή επιτήρηση των μεγαλυτέρων.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που ακούω συχνά πυκνά, είναι όταν η μαμά ή ο μπαμπάς στείλουν μήνυμα φιλίας στο facebook, όπου πολλοί νέοι πιστεύουν ότι με αυτό τον τρόπο οι γονείς τους «μπλέκονται» στην ιδιωτική τους ζωή. Το ψηφιακό χάσμα δεν έγκειται μόνο στον τρόπο που προσεγγίζουν οι διάφορες γενιές τα νέα μέσα, αλλά και στη διαφορά της ευχέρειας και της εξοικείωσης που έχουν με αυτά. Ίσως το ένα να συνδέεται με το άλλο, αφού αν δεν μπορείς να χρησιμοποιήσεις κάτι, τότε αυτομάτως το θεωρείς και άχρηστο. Για να καταλάβουμε καλύτερα τι εννοώ, αρκεί να δούμε τα παρακάτω δύο βίντεο.

Στο πρώτο βίντεο βλέπουμε ένα ζευγάρι ηλικιωμένων να προσπαθεί να βγάλει μία φωτογραφία, χρησιμοποιώντας την κάμερα του υπολογιστή τους προκειμένου να τη στείλουν στα εγγόνια τους. Αφού έχουν περάσει σχεδόν δυόμισι λεπτά, τότε αρχίζουν να συνειδητοποιούν για πρώτη φορά ότι μάλλον η κάμερα δεν βγάζει φωτογραφίες αλλά καταγράφει της κινήσεις τους.

Στο δεύτερο βίντεο βλέπουμε ένα μωρό, που δεν μπορεί να ξεχωρίσει το περιοδικό από το ipad. Είναι ένα high-tech μωρό μόλις ενός έτους, που συνηθισμένο στο iPad της μητέρας του, αρνείται να συμβιβαστεί με ένα απλό περιοδικό και το ξεφύλλισμα των σελίδων του. Το παράδοξο βέβαια στην όλη υπόθεση είναι ότι αντί να δυσκολευτεί στη χρήση του iPad, αυτό που δεν μπορεί να καταλάβει είναι πώς “δουλεύει” το περιοδικό. Στο τέλος του video η μητέρα του κοριτσιού λέει χαρακτηριστικά : «Για την κόρη μου ένα περιοδικό είναι απλά ένα iPad που δεν λειτουργεί και θα παραμείνει έτσι σε όλη της τη ζωή».

{PAGE_BREAK}

«Εκπαιδευτικό» χάσμα γενεών

Οι σημερινοί μαθητές έχουν αλλάξει ραγδαία σε σχέση με άλλες εποχές. Αυτό που τους ξεχωρίζει από τις παλαιότερες γενιές δεν είναι η γλώσσα που χρησιμοποιούν μεταξύ τους για να επικοινωνήσουν ή ο ιδιαίτερος τρόπος που ντύνονται, αλλά ο τρόπος που έχουν μεγαλώσει. Οι περισσότεροι από αυτούς μεγάλωσαν μέσα σε ένα τεχνολογικό περιβάλλον όπου, για παράδειγμά, σύγχρονες τεχνολογίες όπως είναι η HD τηλεόραση, το κινητό τηλέφωνο ή το mp3 player είναι κάτι δεδομένο. Οι σημερινοί νέοι αντιπροσωπεύουν την πρώτη γενιά που δεν θα έρθει σχεδόν ποτέ σε επαφή με παλαιότερες τεχνολογίες όπως είναι η αναλογική τηλεόραση, το κασετόφωνο κ.ά. Έχουν περάσει ένα σημαντικό μέρος της ζωής τους μπροστά από μία οθόνη- αρκεί κανείς να δει σχετικές έρευνες που έχουν γίνει- είτε είναι του υπολογιστή είτε της τηλεόρασης είτε του κινητού, καθιστώντας τα με αυτό τον τρόπο αναπόσπαστο μέρος της ύπαρξής τους. Πώς όμως όλα αυτά επηρεάζουν μαθητές, εκπαιδευτικούς και εκπαιδευτικό σύστημα;

Digital Natives ή αλλιώς Αυτόχθονες του Ψηφιακού Κόσμου

Τους βλέπουμε παντού. Είναι τα παιδιά που φορούν ακουστικά στα αυτιά, που επικοινωνούν με γραπτά μηνύματα, που πληκτρολογούν πιο γρήγορα από μας και που ξέρουν να μας φτιάξουν τον υπολογιστή όταν κολλήσει. Εκτός από την αστυνομική τους ταυτότητα, έχουν και πολλές άλλες: στο Facebook, στην ηλεκτρονική αλληλογραφία, στο Second Life, στο YouΤube, σε κάθε διαδικτυακό παιχνίδι, στα blog τους, στα προγράμματα Instant Messaging. Καθένα από αυτά τα παιδιά “υπάρχει” στον ψηφιακό κόσμο με περισσότερες από μια ταυτότητες, “φορώντας” ανά πάσα στιγμή το χαρακτήρα και την όψη που επιθυμεί.

Έχει εκατοντάδες φίλους, σε όλο τον κόσμο, άλλους πραγματικούς και άλλους ψηφιακούς, και μπορεί να επικοινωνεί με όλους ταυτόχρονα. Αυτοί είναι οι “Ψηφιακοί Αυτόχθονες” σύμφωνα με τον Marc Prensky. Ο όρος “Ψηφιακοί Αυτόχθονες” πρωτοχρησιμοποιήθηκε το 2001 για να περιγράψει τη νέα γενιά ανθρώπων, που έχοντας ενσωματώσει την τεχνολογία στη ζωή τους από τη στιγμή που γεννήθηκαν, αντιλαμβάνονται καλύτερα τις έννοιες που σχετίζονται με αυτή. Στον αντίποδα βρίσκονται οι “Ψηφιακοί Μετανάστες”, οι οποίοι καλούνται να προσαρμοστούν στην γλώσσα, τα ήθη και τα έθιμα των αυτοχθόνων.

Αυτή λοιπόν η γενιά, έχοντας μεγαλώσει κάτω από διαφορετικές συνθήκες, έχει εντελώς διαφορετικές απαιτήσεις μέσα στην τάξη, σε σχέση με τους μεγαλύτερους. Πλήττουν πολύ πιο εύκολα, δεν αντέχουν το μάθημα σε στυλ διάλεξης και μισούν τον πίνακα. Θέλουν η πληροφορία να παρουσιάζεται με χρήση εικόνων, ήχων και κίνησης, να έχει ένταση, ταχύτητα και ενδιαφέρον. Επίσης, προτιμούν την άμεση επιβράβευση και την τυχαία πλοήγηση περιεχομένου -όπως στην περίπτωση του υπερκειμένου. Αυτό βέβαια είναι απόλυτα αναμενόμενο, αν σκεφτεί κανείς τις τεχνολογίες και τον τρόπο που τις χρησιμοποιούν στην καθημερινότητά τους. Για παράδειγμα, πολλοί μαθητές αρέσκονται στο να διαβάζουν τα μαθήματά τους ενώ ταυτόχρονα ακούν μουσική ή βλέπουν τηλεόραση.

Digital Immigrants ή αλλιώς Μετανάστες του Ψηφιακού Κόσμου

Από την άλλη πλευρά βρίσκονται οι Ψηφιακοί Μετανάστες. Είναι οι άνθρωποι που αν και γεννήθηκαν μέσα στον ψηφιακό κόσμο, χρησιμοποίησαν αυτές τις δυνατότητες αργότερα κατά τη διάρκεια της ζωής τους, αφού πρώτα έπρεπε να συνειδητοποιήσουν ή να πειστούν για τη χρησιμότητά τους. Παρόλα αυτά, κρατούν ακόμα κάποιες επιφυλάξεις απέναντι στην τεχνολογία, ενίοτε την κρίνουν αρνητικά και προσπαθούν όσο μπορούν να κρατούν τις παραδόσεις. Οι παραδόσεις είναι ένα δείγμα της δυσκολίας της προσαρμογής τους στο νέο κόσμο και μπορεί να συγκριθεί με την προφορά των μεταναστών. Ο Μarc Prensky υποστηρίζει ότι προκειμένου να προσαρμοστούν στο περιβάλλον, μαθαίνουν τη «νέα» γλώσσα –άλλοι βέβαια καλύτερα από άλλους όπως συμβαίνει συνήθως με τους μετανάστες– αλλά παρόλα αυτά κρατούν την προφορά τους, ένα στοιχείο που τους κρατάει με το παρελθόν. Για παράδειγμα, προτιμούν να τυπώνουν τα email τους, να μη χρησιμοποιούν ως πρώτη πηγή πληροφόρησης το διαδίκτυο, να διαβάζουν το manual ενός προγράμματος ή μιας συσκευής προτού την χρησιμοποιήσουν και τόσα άλλα παραδείγματα που μας έρχονται αυθόρμητα στο μυαλό από παρόμοιες καταστάσεις.

Πώς λοιπόν οι δάσκαλοι και Μετανάστες του ψηφιακού κόσμου, που μιλούν μια απαρχαιωμένη γλώσσα όσον αφορά την τεχνολογία, μπορούν να διδάξουν τους μαθητές τους; Όταν πιστεύουν ότι οι μέθοδοι διδασκαλίας που χρησιμοποιούσαν οι δικοί τους εκπαιδευτικοί μπορούν να έχουν αποτέλεσμα και με τους μαθητές που διδάσκουν τώρα; Όταν χρησιμοποιούν δεξιότητες μάθησης όπως είναι η διδασκαλία με αργά και μεθοδικά βήματα, ενός μόνο ζητήματος κάθε φορά, αντιμετωπίζοντας τη μάθηση ως υπόθεση ατομική και σοβαρή που δεν προσφέρει τη δυνατότητα για χαρά και διασκέδαση;

Γύρω γύρω όλοι και στη μέση το… εκπαιδευτικό σύστημα

Ένα είναι σίγουρο: ότι οι σημερινοί μαθητές έχουν αλλάξει. Γι’ αυτό και το εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο έχει σχεδιαστεί για να τους εκπαιδεύσει αδυνατεί να καλύψει τις ανάγκες που επιβάλλει η εποχή που ζούμε. Οι νέοι σήμερα σκέφτονται με έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο από τους γονείς τους. Για παράδειγμα, ένα μαθητής του νηπιαγωγείου κατά τη διάρκεια του γεύματος είπε www.πεινασμένος.com ή όπως διάβασα στο φόρουμ του GameOver και το μεταφέρω όπως έχει: «Εν τω μεταξύ σουρεαλιστική εικόνα στο φροντιστήριό μου, να διακόπτω το μάθημα λογοτεχνίας και να λέω: ‘Κυρία απαντάω μισό λεπτάκι σε ένα γρίφο και συνεχίζουμε. Αν είναι συνεχίστε το μάθημα, είμαι πολύ καλός στο multitasking’. God bless iPhone and mobile internet».

Οι εκπαιδευτικοί λοιπόν καλούνται να αναπροσαρμόσουν το μάθημά τους έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις και τις ανάγκες αυτής της νέας γενιάς μαθητών. Προκειμένου να επικοινωνήσουν με τους μαθητές, θα πρέπει όχι μόνο να έρθουν σε επαφή με όρους όπως τα Blogs, τα Wikies, τα Podcasts, τα Digital stories, Webquests, Games /simulations, αλλά και να ενσωματώσουν όλα τα σύγχρονα μέσα διαχείρισης, παρουσίασης και ανταλλαγής πληροφοριών στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ήδη σε πολλά σχολεία των Η.Π.Α έχουν επιστρατευτεί τα εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook, το Twitter και το MySpace, για να εξασφαλιστεί η συμμετοχή των παιδιών στο μάθημα, ενώ έχει αρχίσει να απενοχοποιείται και η χρήση των έξυπνων κινητών τηλεφώνων (όπως τα iPhones) και οι καθηγητές συχνά προτρέπουν τα παιδιά να τα χρησιμοποιήσουν για να αναζητήσουν πληροφορίες στο διαδίκτυο. Σε καμία περίπτωση όμως η διδασκαλία δεν θα πρέπει να εξαντλείται στην παρουσίαση του μαθήματος με Powerpoint ή στην χαοτική αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο όπως συμβαίνει συνήθως.

{PAGE_BREAK}

Σύμφωνα με τους Jenkins et al., (2009), οι νέες δεξιότητες που απαιτούνται στον αιώνα που διανύουμε (21st century skills) δεν θα πρέπει να παραμερίσουν τις παλιές, αλλά να τις επεκτείνουν, ενσωματώνοντας δεξιότητες χρήσης των ψηφιακών τεχνολογιών (τεχνικές δεξιότητες), αλλά και δεξιότητες έρευνας. Αυτές οι δεξιότητες πρέπει να αναπτύσσονται στα πλαίσια ενός σύγχρονου μαθησιακού περιβάλλοντος, υποστηρίζοντας νέες ευκαιρίες για μάθηση. Παρακάτω παρουσιάζονται κάποιες από αυτές.
Παιχνίδι Η ικανότητα να πειραματιστείς με το περιβάλλον ενός ατόμου μέσα από το παιχνίδι, ως μια μορφή επίλυσης προβλημάτων. Μέρος του τι κάνει το παιχνίδι πολύτιμο ως τρόπο μάθησης και επίλυσης προβλημάτων είναι το ότι μειώνει το συναισθηματικό διακύβευμα της αποτυχίας, δηλαδή οι παίκτες καλούνται να ανακόψουν κάποιες από τις συνέπειες του πραγματικού κόσμου, που εκπορεύονται από τις ενέργειές τους στο παιχνίδι, να αναλάβουν ρίσκα και να μάθουν μέσω της δοκιμής και του λάθους.

Προσομοίωση Η ικανότητα να ερμηνεύεις και να κατασκευάζεις δυναμικά μοντέλα των διαδικασιών του πραγματικού κόσμου. Οι νέες μορφές προσομοίωσης επεκτείνουν τις γνωστικές μας ικανότητες, επιτρέποντάς μας να ασχοληθούμε με μεγαλύτερο όγκο πληροφοριών, να πειραματιστούμε με πιο σύνθετες διαμορφώσεις δεδομένων, να σχηματίσουμε υποθέσεις γρήγορα και να τις δοκιμάσουμε πάνω σε διάφορες μεταβλητές σε πραγματικό χρόνο. Οι προσομοιώσεις μπορούν να αποτελέσουν εργαλείο για την ανακάλυψη επειδή είναι δυναμικές.

Παράλληλη εκτέλεση πολλαπλών εργασιών (Multi-tasking) Η ικανότητα να σαρώνεις το περιβάλλον για τις σχετικές αλλαγές στη ροή της πληροφορίας, ενώ ταυτόχρονα λαμβάνεις και επεξεργάζεσαι πολλαπλά ερεθίσματα. Η παράλληλη εκτέλεση πολλαπλών εργασιών και η προσοχή δεν πρέπει να θεωρηθούν ως αντίπαλες δυνάμεις. Αντίθετα, πρέπει να τις σκεφτούμε ως δύο συμπληρωματικές δεξιότητες, που χρησιμοποιούνται στρατηγικά από τον εγκέφαλο για να διαχειριστεί έξυπνα τους περιορισμούς σχετικά με τη βραχυπρόθεσμη μνήμη.

Δημιουργία περιεχομένου Η ικανότητα να δημιουργούμε κατάλληλο ανάλογα με την περίπτωση περιεχόμενο προσανατολισμένο στο θέμα μας. Το να γράφουμε μια ανάρτηση στο blog μας, για παράδειγμα, μας επιτρέπει να έχουμε αυτό που σκεφτόμαστε εκείνη τη στιγμή, σε μια συγκεκριμένη, αναζητήσιμη μορφή.

Οργάνωση και διαμοίραση περιεχομένου Η ικανότητα του να κάνουμε, για παράδειγμα, χρήση ετικετών, έτσι ώστε το περιεχόμενο γίνεται χειροπιαστό προϊόν της κοινότητας γύρω από το οποίο οι ομάδες μπορούν να συζητήσουν, να αλληλεπιδράσουν και να συνεργαστούν. Μια από τις πολλές ισχυρές μεθόδους για οργάνωση και διαμοίραση περιεχομένου στον κοινωνικό ιστό είναι οι κοινωνικές επισημάνσεις που προσφέρουν οργάνωση του δικού μας περιεχομένου και των άλλων σε σύνολα, ώστε να είναι πιο χρήσιμο και πιο συνεκτικό κοινωνικά.

Φιλτράρισμα και επιλογή περιεχομένου Η ικανότητα να συλλέγεις και να επιλέγεις αυτό που επιθυμείς να δεις, ακούσεις, διαβάσεις τη στιγμή που επιθυμείς, φιλτράροντάς το από την υπόλοιπη άχρηστη πληροφορία

Πλοήγηση ανάμεσα σε διαφορετικά μέσα Η ικανότητα να ασχοληθείς με τη ροή των ιστοριών και των πληροφοριών με πολλούς τρόπους.

Δικτύωση Η ικανότητα να αναζητάς, να συνθέτεις, και να διαδίδεις πληροφορίες. Ο πολυμήχανος μαθητής δεν είναι πια αυτός που κατέχει προσωπικά μια ευρεία παλέτα των πόρων και πληροφοριών από την οποία να επιλέξει, αλλά μάλλον αυτός που είναι σε θέση να πλοηγηθεί με επιτυχία σε ένα ήδη πλούσιο και συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο πληροφοριών.

Διαπραγμάτευση Η ικανότητα να πλοηγείσαι σε διαφορετικές κοινότητες, με σεβασμό στις πολλαπλές οπτικές γωνίες, να αφουγκράζεσαι και να ακολουθείς εναλλακτικά σύνολα κανόνων.

Δεξιότητες κοινωνικής δικτύωσης Θα πρέπει να δικτυωθούμε πιο έξυπνα, ιδίως κατά ένα τρόπο που να μας βοηθά να μάθουμε πιο αποτελεσματικά, τόσο σε τυπικά όσο και σε άτυπα πλαίσια, εκμεταλλευόμενοι το γεγονός ότι η κοινωνική δικτύωση μας βοηθά να βρούμε το περιεχόμενο που χρειαζόμαστε, όταν το χρειαζόμαστε. Οι δεξιότητες κοινωνικής δικτύωσης απαιτούν από τον κάθε χρήστη να έχει εμπειρία στη σύνδεση με νέους φίλους και μέλη κοινοτήτων.

Διαθεματικές δεξιότητες Η ικανότητα να έχεις γνώσεις και ικανότητες πάνω σε πολλές πλατφόρμες, να είσαι σε θέση να δημιουργείς περιεχόμενο, να οργανώνεις, να μοιράζεσαι και να επικοινωνείς μέσα από μια ποικιλία κοινωνικών εργαλείων, ομάδων συζήτησης, κινητών συσκευών και άλλων υπηρεσιών που είναι ευρέως διαθέσιμες. Αυτό προϋποθέτει ότι ανάλογα με το εργαλείο που χρησιμοποιούμε, μπορούμε να επικοινωνήσουμε με διαφορετικό τρόπο.

Η διατήρηση της ανωνυμίας Μία από τις σημαντικότερες ψηφιακές δεξιότητες είναι το πώς οι άνθρωποι διαχειρίζονται και προστατεύουν τα προσωπικά τους δεδομένα. Ο καθένας μας είναι ευάλωτος, επειδή υπάρχει ένα μεγάλο ενδεχόμενο να παραβιαστεί η ανωνυμία μας σε οποιοδήποτε online περιβάλλον.

Διαχείριση ταυτότητας Νέες μορφές της προσωπικής μας ταυτότητας εμφανίζονται ως αποτέλεσμα της παρατεταμένης αλληλεπίδρασης μας με άλλους μέσω της τεχνολογίας, ώστε οι ταυτότητες μας να είναι όλο και περισσότερες και πιο αποκεντρωμένες. Υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν ότι οι άνθρωποι απεικονίζουν τους εαυτούς διαφορετικά ανάλογα με την κοινωνική πλατφόρμα που χρησιμοποιούν ή και μέσω κειμένου ή άλλων μέσων.

Πρέπει να κατανοούμε και όχι να κατηγορούμε

Θα κλείσω αυτό το κείμενο με τη σοφή ρήση του Σπινόζα: «Πρέπει να κατανοούμε και όχι να κατηγορούμε». Σύμφωνα με τον Marc Prensky οι έξυπνοι μετανάστες αποδέχονται το γεγονός ότι δεν γνωρίζουν σχετικά με τον καινούργιο κόσμο και προσπαθούν να επωφεληθούν από τους μικρότερους, προκειμένου να μάθουν και να προσαρμοστούν στο καινούργιο περιβάλλον. Ενώ οι λιγότερο έξυπνοι ή οι λιγότερο ευπροσάρμοστοι ενήλικες περνούν το περισσότερο χρόνο τους γκρινιάζοντας για το πόσο καλά ήταν τα πράγματά στις παλιές εποχές.

Ζούμε σε μια εποχή όπου οδεύουμε πλέον προς την Κοινωνία της Δημιουργικότητας, η οποία θα εστιάζει όχι στο πλήθος των γνώσεων που διαθέτουμε, αλλά στην ικανότητά μας να σκεπτόμαστε και να ενεργούμε δημιουργικά. Σε μια κοινωνία όπου δεν πρέπει να την αντιμετωπίζουμε με φόβο, κατηγορώντας τις νέες τεχνολογίες για τα δεινά του σύγχρονου κόσμου, αλλά ως μια ευκαιρία που μας δίνεται για να εξερευνήσουμε και να ανακαλύψουμε τις καινούργιες δυνατότητες που μας προσφέρει.