Η Υπαρκτή Δύναμη των Videogames

Ένα άρθρο-κατάθεση ψυχής σχετικά με τον αντίκτυπο των videogames

Αυτήν την εβδομάδα αποφάσισα να αφήσω στην άκρη την καθιερωμένη στήλη «Τι παίζει το Σαββατοκύριακο;» για έναν πολύ σοβαρό λόγο. Ένας καλός φίλος και συνάδελφος, ο Ηλίας Παππάς, υπέστη μια προσωπική τραγωδία πριν από λίγες ημέρες, μια τραγωδία που τον ώθησε στο να συντάξει ένα ιδιόμορφο άρθρο, μια κατάθεση ψυχής θα έλεγα, το οποίο είναι ικανό να αγγίξει τις ευαίσθητες χορδές οποιουδήποτε ανθρώπου και ειδικότερα εκείνων που γνωρίζουν και αγαπούν πραγματικά τα videogames. Δεν θα σας κουράσω περισσότερο. Απλά διαβάστε…

Γιώργος Καλλίφας

Την προηγούμενη εβδομάδα πέθανε ο πατέρας μου μετά από μια άνιση, βασανιστική και τελεολογική μάχη με την επάρατη νόσο. Όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο αναγκάζεσαι, ως γιος ή κόρη αλλά και ως άνθρωπος πλέον να αναπολήσεις, να σκεφτείς το παρελθόν και να προσπαθήσεις, όσο γίνεται, να το εντάξεις στο παρόν σου. Ένα από τα πράγματα που σκεφτόμουν τις τελευταίες ημέρες ήταν ο καταλυτικός ρόλος που έπαιξε ο πατέρας μου στο να ασχοληθώ με τα videogames. Όσο περίεργο και αν ακούγεται στους νεότερους gamers τώρα, το 1980, όπου ήμουν πέντε χρονών, τα videogames στην Ελλάδα δεν υπήρχαν ούτε καν σαν προφορική έννοια. Δεν μπορούσες να τα βρεις στις βιτρίνες, δεν υπήρχαν προσφορές, αφίσες ή διαφημίσεις, ενώ όλοι όσοι τα είχαν ακουστά τα θεωρούσαν περισσότερο σκοτεινά πειράματα μιας ανώτερης τεχνολογικά φυλής παρά έναν τρόπο διασκέδασης ή αν θέλετε ένα νέο κύμα ψυχαγωγίας.

Εντούτοις υπήρχαν άνθρωποι που για κάποιο περίεργο λόγο μπορούσαν να κοιτάξουν στο μέλλον με μια πιο σίγουρη και αποφασιστική ματιά, απεγκλωβισμένοι από το έντονο συναίσθημα της τεχνο-τρομοκρατίας που διοικούσε τα μυαλά του μέσου Έλληνα αστού στην μετά-Χουντική εποχή και λίγο πριν ξεσπάσει το πνευματικό παιδί του Woodstock, η δεκαετία δηλαδή του 1980.

Ο πατέρας μου, σαν ένας από αυτούς τους ανθρώπους που δεν φοβήθηκαν να κοιτάξουν μπροστά, μου αγόρασε -άξαφνα σχεδόν- ένα Atari 2600 to 1981, έχοντας πρώτα φέρει στο σπίτι μια ηλεκτρονική συσκευή με διάφορες παραλλαγές του Pong που συνδεόταν (μέσω της κεραίας παρακαλώ) στην ασπρόμαυρη τηλεόραση. Δεν ρώτησα που και πως, από ποιο κατάστημα εξωγήινης τεχνολογίας το είχε αγοράσει μιας και η μαγεία που εξέπεμπε το μηχάνημα ήταν αρκετή για να μου καταστήσει όλες τις απορίες ανούσιες. Αυτή ήταν και η αρχή μιας ερωτικής σχέσης που κρατάει μέχρι και σήμερα, αν και πλέον η μορφή της έχει αλλάξει και διανθιστεί, έχοντας αφήσει την παιδική της ταυτότητα και μεταλλαχτεί σε κάτι πιο ουσιώδες και ουσιαστικό.

Τους τελευταίους μήνες λοιπόν και καθώς η αρρώστια εξελισσόταν ραγδαία προσπαθούσα να σκεφτώ έναν τρόπο να εντάξω τα videogames στην όλη διαδικασία. Ήθελα ένα τόσο σημαντικό κομμάτι της ζωής μου να μην λείπει από το πλάι του ανθρώπου που μου το γνώρισε. Πως είναι δυνατόν όμως να βάλεις ένα παιχνίδι δίπλα σε ένα τέτοιο γεγονός; Πως γίνεται ένα videogame να παίξει κάποιο ρόλο ουσίας σε έναν θάνατο, τον θάνατο του πιο κοντινού προσώπου (μαζί με την μητέρα) που έχει ένας άνθρωπος;

Στην αρχή δοκίμασα να απορροφηθώ παίζοντας αργά το βράδυ, όταν μια σχετική ησυχία επικρατούσε, προσπαθώντας να ταξιδέψω μακριά μέσα στις μακάβριες περιοχές του Planescape Torment ή τις πολύχρωμες πεδιάδες του Oblivion. Πέρασα από τα high definition γήπεδα του Pro Evolution Soccer 6, συνέδεσα ξανά το Nintendo64 και ξεκίνησα το Mario 64. Επέστρεψα πολύ πίσω με την βοήθεια ενός καλού και παλιού φίλου που του είχα πουλήσει το Mega Drive ενώ μέσω ενός ξαδέρφου κατάφερα και ένιωσα ξανά την χαρά του NES αλλά και τη μαγεία του Dreamcast. Βλέπετε, λόγω οικονομικών δυσκολιών αναγκαζόμουν να πουλάω αρκετές από τις κονσόλες για να μπορώ να παίρνω τις επόμενες κι έτσι, η επανασύνδεσή μου μαζί τους είχε διττό συναισθηματικό χαρακτήρα, αφού από την μία χαιρόμουν που τις άγγιζα ενώ από την άλλη με έθλιβαν επειδή μου θύμιζαν εποχές που ο πατέρας μου ήταν καλά. Δυστυχώς, αυτές οι εξορμήσεις στο παρελθόν δεν μπορούσαν να με αποσπάσουν, να με παρασύρουν μακριά από το τραγικό γεγονός.

Και εκεί είναι που πανικοβάλλεται κάποιος. Όταν έχουμε κάτι αγαπημένο που μας γεμίζει το χρόνο, μας διασκεδάζει, μας ταξιδεύει, μας προσφέρει τέχνη αλλά και διασκέδαση με φίλους, ότι και να είναι αυτό, το θέλουμε περισσότερο στις στιγμές που το έχουμε ανάγκη, να μας βοηθήσει και να παίξει το ρόλο του. Τα videogames αποτύγχαναν σε κάθε μου προσπάθεια να με βοηθήσουν. Ό χρόνος που περνούσα μαζί τους για να ηρεμήσω φάνταζε πλασματικός, ανούσιος και δίχως νόημα. Άρχισα να αναρωτιέμαι για την ουσία τους, για το βάθος τους και το εύρος του στοχασμού τους, να ψάχνω το γιατί δεν λειτουργούσαν αυτές οι αξίες που τόσα χρόνια προσπαθώ να διαλαλήσω, να υπερασπίσω και να προωθήσω. Που ήταν η Τέχνη τους που, όπως όλες οι Τέχνες, θα έπρεπε να έχει ένα παρηγορητικό χαρακτήρα αυτές τις στιγμές, έναν χαρακτήρα που θα ωθούσε σε ενδοσκόπηση και, γιατί όχι, σε καθαρή βοήθεια;

Απογοητευμένος και δίχως απαντήσεις αποφάσισα να μην ασχοληθώ άλλο με το θέμα, να αφήσω τα videogames να κοιμούνται τον ύπνο του δικαίου και να ψάξω – όπως τις περισσότερες φορές- στην μουσική και στην λογοτεχνία μια διέξοδο που να με ηρεμήσει, όταν είχα χρόνο να ηρεμήσω. Πηγαίνοντας όμως να πάρω ένα αγαπημένο βιβλίο για να διαβάσω, το μάτι μου έπεσε στην κόπια του Ico. «Αριστούργημα», σκέφτηκα και πήγα να γυρίσω και να πάω προς το κρεβάτι κρατώντας το βιβλίο. Και τότε με χτύπησε, αδίστακτα θα έλεγα, αυτό που έψαχνα: η δύναμη των videogames. Το Ico μου έφερε στο νου την μοναξιά του μικρού αγοριού στο απέραντο κάστρο και τον ουτοπικό αγώνα του να σώσει αυτόν που αγαπά, ακριβώς όπως ένιωθα εγώ. Αμέσως μεταπήδησα στο Shadow of the Colossus και στην προσπάθεια του πατέρα μου να παλέψει γίγαντες και ανυπέρβλητα εμπόδια.

Πέρασα στο Ocarina of Time και στην ουσία του χρόνου, θυμήθηκα που έτρεχα γύρω γύρω στο σπίτι όταν τελείωσα το Sonic the Hedgehog με ένα τρομερό συναίσθημα επίτευξης, το πως προσπαθούσα να σώσω την Πριγκίπισσα στο Donkey Kong, το πως είχα συζητήσει με τον πατέρα μου τις πολιτικές προεκτάσεις του Deus Ex, το πρώτο Παγκόσμιο Κύπελλο στο ISS και την αγαλλίαση που ένιωθε ο πατέρας μου όταν κοιτούσε το Night Elf μου να πετάει πάνω από το Duskwood, «αυτό είναι ταξίδι» μου έλεγε, «έστω και αν είναι στον υπολογιστή, τώρα ταξιδεύεις, να το θυμάσαι.»

Αυτά μεταξύ άλλων. Μου ήρθε στο νου η μαγεία και ηρεμία του Okami, ο θάνατος της Aeris, οι βαθυστόχαστες ατάκες του Sir Auron αλλά και οι φόβοι του System Shock και του Eye οf the Beholder που με βοήθησαν να μην φοβάμαι το σκοτάδι. Δεν έπαιξα ξανά το Planescape Torment αλλά κάθισα και σκέφτηκα το ταξίδι του, αναρωτήθηκα για τη ζωή και το θάνατο μέσω της λογοτεχνίας του, για το ποιοι είμαστε και άλλα κλισέ ερωτήματα που ναι μεν μπορεί να είναι ρητορικά αλλά μπορούν να προσφέρουν παρηγοριά απλά και μόνο αν τα προφέρει κάποιος. Δεν ήταν ανάγκη να παίξω, δεν χρειάζονταν επαφή αλλά αναπόληση, σκάψιμο βαθιά για να εμφανιστούν οι αναμνήσεις και τα μαθήματα που είχα πάρει από τα videogames. Δεν χρειάζονταν να πιάσω χειριστήριο στα χέρια και να το χρησιμοποιήσω σαν απλή διέξοδο, έπρεπε να χρησιμοποιήσω το είναι των videogames, αυτό που μου είχαν κληροδοτήσει επειδή επέλεξα να τα βιώσω εις βάθος και όχι απλώς να μου γεμίσουν τις μέρες όλα αυτά τα χρόνια.

Και σαν από μηχανής Θεός, την ημέρα της κηδείας, ένας αγαπημένος φίλος ήρθε κοντά μου και αντί να μου πει τα κλασικά που ακούγονται σε αυτές τις περιπτώσεις μου ψιθύρισε: «Θυμήσου το τέλος του δεύτερου Shenmue.» Για κάποιο λόγο αυτό ήταν πολύ πιο παρηγορητικό από ένα «συλλυπητήρια», πιο απελευθερωτικό από ένα «Ζωή σε σας» και μια απόδειξη πως όντως τα videogames έχουν την δύναμη, όταν τα αντιμετωπίζουμε όπως τους αξίζουν, να μας βοηθήσουν σε τέτοιες τραγικές στιγμές.

Και αυτή η ανάδειξή τους είναι σίγουρα κάτι που θα ευχαριστούσε και τον πατέρα μου, μιας και αυτός το είχε εμμέσως προβλέψει πριν 27 περίπου χρόνια, όταν αποφάσισε να με φέρει σε επαφή με την μαγεία τους. Μπορεί ακόμα ως είδος να αδυνατεί να προσφέρει το καλλιτεχνικό εύρος και μέγεθος άλλων ειδών Τέχνης αλλά –και αυτό είναι βέβαιο- είναι κάτι πολύ περισσότερο από έναν μηχανισμό διασκέδασης. Σας προτείνω να μην το αμφιβάλλετε ποτέ αυτό ώστε να μην χρειαστεί κάποιο θλιβερό γεγονός για να σας το θυμίσει.